Εισήγηση Κιβωτίου για την εκδήλωση στο Αυτόνομο Στέκι της Aθήνας

Ευχαριστούμε το Αυτόνομο Στέκι για την πρόσκληση σε ένα διήμερο που πραγματικά τόσο εμείς όσο και οι άνθρωποι που είναι εδώ απόψε το έχουμε ανάγκη. Ο λόγοι που μας φέρνουν απόψε εδώ είναι πολλοί: καταρχήν η ανάγκη να επικοινωνήσουμε τα δικά μας συμπεράσματα μετά από 3 θαυμάσια χρόνια πλεύσης στον άγνωστο ωκεανό της αυτοδιαχείρισης. Δεν σας κρύβουμε ότι το κείμενο του καλέσματος αποτέλεσε καθοριστικό κίνητρο για τη συμμετοχή μας για το λόγο ότι είναι η πρώτη φορά που ένα πολιτικό στέκι μας καλεί με τόσο συγκεκριμένα ερωτήματα να οριοθετούν τη συζήτηση. Πάνω σε αυτά θα επιχειρήσουμε να τοποθετηθούμε σήμερα, πάνω σε αυτά δουλεύουμε από την πρώτη μέρα λειτουργίας ως συνέλευση εργαζομένων στο συνεταιρισμό «το Κιβώτιο». Είμαστε σίγουροι πως αν το ίδιο πράξουν και οι υπόλοιποι καλεσμένοι και σύντροφοι τότε θα έχουμε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συζήτηση. Μια υπέρβαση που να ξεπερνά τους παράλληλους μονόλογους στους οποίους μας περιορίζει η ανάγκη –γιατί όχι- για αυτοπαρουσίαση. Ελπίζοντας λοιπόν σε μια ευκαιρία για πραγματική πολιτική κουβέντα σας καλούμε να αδράξουμε την ευκαιρία και να τοποθετηθούμε στα ερωτήματα του στεκιού όσο αυτό είναι δυνατόν. Έτσι πιστεύουμε ότι μπορούμε να κερδίσουμε τόσο σε χρόνο και όσο και σε περιεχόμενο γύρω από το ζήτημα που μας καίει όλους: την αυτοδιαχείριση στην πράξη.

Οι θεματικές που τέθηκαν βέβαια από την πλευρά των διοργανωτών καλύπτουν ένα τεράστιο πεδίο για τον κόσμο της Συνεργατικής και Αλληλέγγυας οικονομίας και είναι αδύνατον να απαντηθούν στα 10 λεπτά χρόνο που διαθέτουμε . Επιπλέον είναι βασική μας αρχή να τοποθετούμαστε δημόσια για θέματα στα οποία έχουμε πειραματιστεί στην πράξη και όχι στη θεωρία προκειμένου ότι θα ακούσετε έχει τη βαρύτητα της δικών μας συμπερασμάτων που προκύπτουν από τη δράση και μπολιάζονται από τη θεωρία. Για αυτές τις δράσεις τις μικρές νίκες ή ήττες μας , τα παραδείγματα δηλαδή σας καλούμε να μας ρωτήσετε κατά τη διάρκεια της κουβέντας γιατί όπως είπαμε στόχος μας είναι να μην εγκλωβιστούμε σε μια αυτοαναφορική συζήτηση.

(30 Μαΐου 2015)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Τοποθετήσεις ανά θεματική

Για την οργάνωση των απαντήσεων κατηγοριοποιήσαμε τα 25 περίπου ερωτήματα ως εξής:

Σε αυτά που αφορούν τη μισθωτή εργασία , την έννοια του κέρδους σε σχέση με το αξιακό μας μοντέλο, τους όρους εργασίας (εντατικοποίηση, ασφάλεια, υγιεινή κτλ),την ισοτιμία των μελών σε όλα τα επίπεδα, τον εμπορευματικό χαρακτήρα και τέλος τις σχέσεις με το κράτος.

  1. Για τη μισθωτή εργασία (παράθεση αποσπασμάτων βασικών αρχών του Κιβωτίου)

Τα μέλη του συνεταιρισμού δεν αμείβονται με ποσόστωση βάσει του κεφαλαίου που έχουν διαθέσει ή βάσει των αρμοδιοτήτων που έχουν επωμιστεί . Το ζητούμενο είναι ο όσο πιο ισομερής καταμερισμός της εργασίας και στόχος η κυκλικότητα των αρμοδιοτήτων ώστε να αποφευχθεί η τυπική ή άτυπη ανάθεση που προκαλεί ανισοτιμία στα βάρη από τη μια και υπέρ- εξειδίκευση από την άλλη. Σε περίπτωση που για κάποιο λόγο αυτό δεν είναι απόλυτα εφικτό , για μας θεωρείται δεδομένο ότι στη βάση των κοινών αρχών και αξιών του συνεταιρισμού η κάθε εξειδικευμένη εργασία τίθεται στις υπηρεσίες και στόχους του εγχειρήματος κι αμείβεται ισότιμα με τις υπόλοιπες .

Ίση αμοιβή για ισόχρονη εργασία είναι η αρχή που ακολουθούμε στην κατεύθυνση της ισότιμης ανταμοιβής της εργασίας μας . Αυτό δεν αποκλείει «επιδοματικές « πολιτικές που έχουν συναποφασιστεί από τη συνέλευση σε περιπτώσεις αυξημένων αναγκών. Η συνέλευση του συνεταιρισμού για παράδειγμα αποφασίζει να στηρίξει οικονομικά και ψυχολογικά τα μέλη της που έχασαν προσωρινά τη δυνατότητα να εργαστούν εξαιτίας κάποιου ατυχήματος , ασθένειας, εγκυμοσύνης κτλ. Το ύψος της αποζημίωσης ορίζεται από τις ιδιαιτερότητες τις κάθε περίπτωσης και βάσει των δυνατοτήτων του συνεταιρισμού. Τον πρώτο λόγο έχει ο εργαζόμενος και οι ανάγκες του.

Ο συνεταιρισμός δεν χρησιμοποιεί εξαρτημένη «μισθωτή εργασία», δεν προσλαμβάνει δηλαδή «υπαλλήλους», προσωπικό με συμβάσεις εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου, δεν αναθέτει υπεργολαβικά την εκπόνηση τμημάτων των εργασιών του, δεν έχει αρωγά ή επίτιμα μέλη γιατί κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε μη ισότιμες σχέσεις εργασίας. Η συνθήκη αυτή δεν περιλαμβάνει βέβαια εξωτερικές συνεργασίες (π.χ. λογιστές, ποτοποιίες , τεχνίτες κτλ) που δεν αφορούν στον πυρήνα της λειτουργίας του εγχειρήματος.

Στο βιοποριστικό σκέλος του ορίζεται ως σκοπός η παραγωγή εισοδημάτων μέσω της εργασίας και όχι μέσω της συσσώρευσης. Η συνέλευση του συνεταιρισμού αποφασίζει για το τι σημαίνει αξιοπρεπής αμοιβή, θέτει πλαφόν ανώτερης αμοιβής λαμβάνοντας υπόψη τις πραγματικές ανάγκες του ατόμου, του εγχειρήματος και του κινηματικού χώρου αλλά και του ύψος του μεροκάματου στον κλάδο του επισιτισμού.

----------------------------------------------------------------------------------------------------

Για το ξεπέρασμα της μισθωτής εργασίας εντός των συνεργατικών εγχειρημάτων

Αντιλαμβανόμενοι τα όρια και τις αντιφάσεις της Σ&ΑΟ τουλάχιστον στην Ελλάδα του 2015 με τα δεδομένη κοινωνική και πολιτική κατάσταση ο ρόλος των συνεργατικών εγχειρημάτων δεν μπορεί να αποτελέσει από μόνος του το μέσο για το ξεπέρασμα του τρόπου αμοιβής. Κάθε ιδέα και πειραματισμός μπορεί να συμβάλει στην αμφισβήτηση της απόλυτης κυριαρχίας του κεφαλαίου αλλά η μερικότητά του στη δεδομένη στιγμή δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις πραγματικές ανάγκες για επιβίωση από τη μία και την ανάπτυξη ενός ριζοσπαστικού κινήματος από τα κάτω που θα διαρρήξει το καπιταλιστικό φαντασιακό. Οι συνθήκες αμοιβών των συνεργατικών κολεκτίβων όπως και όλα τα ζητήματα αφορούν το σύνολο των εργατών και σε ένα τέτοιο επίπεδο μπορούν να συζητηθούν. Άρα αντιστοιχεί στο εργατικό κίνημα να επεξεργαστεί ένα διαφορετικό μοντέλο αμοιβών. Ίσως ανάλογα τον τομέα δραστηριοποίησης των κολεκτίβων να υπάρχουν και άλλοι τρόποι (π.χ αγροτικές κολεκτίβες) αλλά στο τομέα των υπηρεσιών στο σήμερα φαντάζει δύσκολο. Μάλιστα το παράδειγμα ενός μεικτού τύπου συναλλαγών που εφαρμόζεται στην Collectiva Integral Catalana (CIC) στη Βαρκελώνη φαίνεται ότι προϋποθέτει: συνεργατικά που καλύπτουν πολλές και πραγματικές ανάγκες, συνεργατικά που δικτυώνονται μεταξύ τους στο οικονομικό και πολιτικό πεδίο με συνέπεια .

  1. Κέρδος και πως αυτό καθορίζει το τι , πως και γιατί παράγεις

Αρχίζοντας από το δεύτερο: Από την αρχή λειτουργίας του το Κιβώτιο έχει θέσει ως στόχο την επιβίωση των εργαζομένων σε αυτό και ως σκοπό τη διάχυση του μοντέλου της αυτοδιαχείρισης ως κινηματικού εργαλείου των από τα κάτω. Εφόσον λοιπόν ο χαρακτήρας είναι και βιοποριστικός θεωρούμε πως ανάλογα με τον τομέα στον οποίο δραστηριοποιείται η κάθε κολεκτίβα εργασίας είναι από τα μεγαλύτερα διακυβεύματα να βρεθεί η ισορροπία ανάμεσα στο στόχο και το σκοπό , ανάμεσα στην πρακτική για έσοδα και τον έλεγχο πάνω στο τι , πώς και γιατί παράγει (βάσει του αξιακού κώδικα) . Η διασπορά εγχειρημάτων με κοινή κουλτούρα σε διάφορους τομείς μπορεί σε βάθος χρόνου να καλύψει πολλές από τις ανάγκες σε βαθμό που η μία κολεκτίβα να αλληλοσυμπληρώνει την άλλη συνθέτοντας ένα σύνολο αρμονικό. Οπότε πρέπει να έχουμε υπόψη μας πως για να υλοποιηθεί κάτι τέτοιο δεν αρκεί να πολλαπλασιάζονται τα εγχειρήματα αλλά να αυξάνονται αυτά που καλύπτουν πραγματικές ανάγκες.

Σε σχέση με το κέρδος : Στην περίπτωση που το εγχείρημα γίνει πλεονασματικό ακολουθείται η λογική της κοινωνικής ανταποδοτικότητας : μείωση τιμών, σταδιακή απαγκίστρωση από εταιρείες προμηθευτών, ένταξη νέων μελών (τα μέλη διπλασιάστηκαν σε μέσα στον πρώτο χρόνο λειτουργίας), οικονομική ενίσχυση πολιτικών πρωτοβουλιών , απεργιακών ταμείων και νέων συνεργατικών εγχειρημάτων που συνάδουν με τις δικές μας αρχές. Με αυτόν τον τρόπο πιστεύουμε πως τα συνεργατικά εγχειρήματα που έχουν αντίληψη του ρόλου τους στο πεδίο της ταξικής πάλης δεν πρέπει να αυτομαστιγώνονται γύρω από το ευαίσθητο ζήτημα του κέρδους όταν αυτό προκύπτει, αντίθετα είναι η ευκαιρία τους να αποδείξουν ότι στο κομμάτι που τους αναλογεί μπορούν να αποτελέσουν στρατηγικό μέλος του κινήματος.

  1. Για τις άτυπες ιεραρχίες

Η διαμόρφωση μιας κοινής κουλτούρας βαθιάς συντροφικότητας και εμπιστοσύνης με σεβασμό στα ατομικά χαρίσματα των ατόμων και ενσωμάτωσης τους σε ένα συλλογικό πλαίσιο δράσης είναι αδιαπραγμάτευτη. Ο καθένας από το μετερίζι του μπορεί να προσφέρει ποικιλοτρόπως σ' ένα συλλογικό εγχείρημα. Φαινόμενα άτυπης ιεραρχίας που βασίζονται στις ιδιαίτερες ικανότητες κάθε ατόμου αντιμετωπίζονται με επικοινωνία ,οργάνωση , αυτομόρφωση.

Η ισοτιμία στη λήψη αποφάσεων διαπερνάται από την ενεργό συμμετοχή όλων στα πεπραγμένα μιας συλλογικότητας. Όσο κάποιος απομακρύνεται από τη δράση τόσο απομακρύνεται από τις αποφάσεις όσα ατομικά χαρίσματα και αν έχει. Άλλωστε όποιος συμμετέχει σε οριζόντιες διαδικασίες με αρχή τη συναίνεση δεν αργεί να συνειδητοποιήσει ότι οι ισότιμες σχέσεις δεν πραγματώνονται στη βάση μιας συναίνεσης σε θεωρητικό επίπεδο αλλά ενσαρκώνονται βήμα βήμα μέσα από την καθημερινή τριβή, τη συνέπεια και την αυτενέργεια του ατόμου που τις υπερασπίζεται καθημερινά. Στην καθημερινή αυτή μάχη ριζώνει και ευδοκιμεί και η έννοια της ελευθερίας.

  1. Για τις σχέσεις με το κράτος και την αυτονομία

Στην πολύπλοκη διαδικασία αποκρυστάλλωσης των χαρακτηριστικών εκείνων που συνθέτουν την εικόνα ενός συνεργατικού εγχειρήματος που μιλάει για αυτοδιαχείριση και πράττει με αυτοδιαχείριση, η επένδυση πολιτικού χρόνου στη διεκδίκηση νομικών ή οικονομικών προνομίων από το κράτος είναι σαν να πιστεύεις ότι μπαίνοντας για πρώτη φορά σε ένα καζίνο θα βγεις πολλαπλά κερδισμένος. Ο προσανατολισμός προς τη διεκδίκηση εγγυήσεων, υποσχέσεων για χρηματοδότηση, φοροελαφρύνσεις ή νομική αναγνώριση δεν μπορεί να αποτελέσει σε καμία περίπτωση τον πολιτικό στόχο της συνεργατικής οικονομίας για πολλούς λόγους.

Πρώτον, διότι από την αρχή της κρίσης το κράτος ως εντολοδόχος των επιταγών του κεφαλαίου έχει αναλάβει τη διαρκή υποτίμηση της εργατικής δύναμης προκειμένου να την προσφέρει σταδιακά με όρους εξοντωτικούς για τους εργαζόμενους βορά στα χέρια των αφεντικών. Εργαλεία αυτής της επίθεσης είναι οι απολύσεις, η βαριά φορολογία, η κατάργηση δικαιωμάτων και η καλλιέργεια φόβου και επισφάλειας. Σε αυτό το πλαίσιο η διεκδίκηση προνομίων, χρηματοδοτήσεων και δικαιωμάτων από την πλευρά του κράτους μοιάζει με μπαγιάτικο όνειρο. Σε συνθήκες σαν αυτές που ζούμε, όταν η μέγγενη σφίγγει ,γύρω μας οι άνθρωποι που βρίσκονται από τα κάτω έχουν δύο επιλογές : ή θα διαμαρτυρηθούν ή θα αμυνθούν επιτιθέμενοι. Ο αντίπαλος έχει δείξει τα χαρτιά του και παίζει χωρίς έλεος, χωρίς τον περίφημο διάλογο, χωρίς προσωπεία. Ο αντίπαλος μας δίνει τις λαβές άρα και τις απαντήσεις. Να σπαταλήσουμε τις δυνάμεις για να εκμαιεύσουμε ψίχουλα και υποσχέσεις ή το να πιστεύουμε ότι μπορεί να υπάρξει κυβέρνηση που να προωθεί την έννοια της αυτοδιαχείρισης εντός καπιταλισμού για εμάς είναι συνώνυμο του μεταφυσικού και του παράλογου. Δεν θα διαμαρτυρηθούμε λοιπόν απέναντι στον πατέρα κράτος για αυτά που μας χρωστά: η διαμαρτυρία δεν έχει δρόμους , δεν έχει ιδέες, δεν κάνει τίποτα περισσότερο από το να συνεχίζει αυτές που τις έδωσαν ήδη έτοιμες1(Αγουστίν Κάλβο). Θα διεκδικήσουμε όμως αυτό που μας ανήκει επιτιθέμενοι και όχι μόνοι. Αλλά δεν είναι μόνο αυτός ο λόγος.

Όπως έχουμε πει στο παρελθόν ο νομικός χαρακτήρας του συνεταιρισμού μας (αστικός ΣΥΝ.ΠΕ) είναι η βιτρίνα, το νομικό εργαλείο που θα χρησιμοποιούμε συνειδητά δεχόμενοι τους περιορισμούς και τις αντιφάσεις του. Ενδεχομένως και τα προνόμιά του. Όμως ζούμε καθημερινά στην πράξη πως όσο ο καιρός περνάει οι περιορισμοί γίνονται ολοένα και περισσότεροι, το εργαλείο είναι φτιαγμένο από αυτούς και μας το παίρνουν πίσω με μια απλή οδηγία σε έναν υπάλληλο της εφορίας, της επιθεώρησης εργασίας ή υπουργείου. Θα προτιμήσουμε να διεκδικήσουμε τη μοίρα παρέα με το κομμάτι ενός πολυδιάστατου ανταγωνιστικού κινήματος σχηματίζοντας δομές πολιτικές και αυτόνομες. Αντιδομές που από τη μια θα μας επιτρέπουν να επιβιώνουμε με αξιοπρέπεια και από την άλλη θα λειτουργούν συμπληρωματικά ως προς τις κινηματικές διαδικασίες. Η μακροημέρευση αυτών δεν αποτελεί αυτοσκοπό καθώς δεν εξαρτάται μόνο από τα μέλη των εγχειρημάτων.

Η αυτοδιαχείριση είναι ένα εργαλείο που σε θεωρητικό επίπεδο τουλάχιστον προσφέρει απεριόριστες δυνατότητες. Η απασάρθρωση της παραγωγικής δομής της χώρας έχει ανοίξει το δρόμο για την ενεργοποίηση αυτού του εργαλείου κατά το δοκούν. Κατά το δοκούν γιατί είμαστε μάλλον στα πρώτα βήματα μιας νέας αφήγησης που εμπεριέχει πολλά κεφάλαια. Τα ιστορικά παραδείγματα αυτοδιαχείρισης ανά τον κόσμο προσφέρουν χρήσιμα συμπεράσματα και εμπειρίες που πρέπει να αφουγκραστούμε προσεκτικά. Από τις μεγάλες αφηγήσεις δεν θα κρατήσουμε μόνο τις ηρωικές στιγμές του αγώνα αλλά πολύ περισσότερο τις διαδικασίες που οδήγησαν εκεί. Για την ελληνική περίπτωση με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εκτιμούμε πως βαδίζουμε ακόμη στην αρχή ενός δρόμου περίπου άγνωστου. Πόσα αλήθεια είναι τα συνεργατικά εγχειρήματα που ασπάζονται τις αρχές της αυτοδιαχείρισης και τοποθετούνται στη δημόσια σφαίρα , πολιτικά; Πόσα από αυτά παλεύουν στα όρια για την επιβίωση των μελών τους; Ποιες είναι οι πολιτικές διαδικασίες και στρατηγικές και από ποιες διαδικασίες προκύπτουν;

Τα εγχειρήματα Σ&ΑΟ χρειάζονται χρόνο και πολλή δουλειά σε μια συγκυρία ιδιαίτερα απαιτητική. Μα πάνω από όλα πρέπει να πιστέψουν πως η επιλογή να εργάζεσαι συνεργατικά είναι ταυτόχρονα και μια πολιτική επιλογή: από την καθόλου απλή επιλογή να μην εμπορεύεσαι π.χ προϊόντα μαζικής κατανάλωσης μέχρι την ανάγκη για οριζόντια σύνδεση και αλληλοτροφοδότηση με τοπικά και ευρύτερα κινήματα , η γη της αυτοδιαχείρισης είναι ιδιαίτερα γόνιμη. Αρκεί να τη δουλεύουμε όλοι μαζί με υπομονή και να την ποτίζουμε με αλληλεγγύη. Τότε μόνο θα τις επιτρέψουμε να καρποφορήσει και πιστέψτε μας οι συλλογικοί της καρποί θα μας ανταμείψουν φέρνοντάς μας ένα βήμα πιο κοντά στην συνολική χειραφέτηση.
 

1 Αγουστίν Γκαρθία Κάλβο « εναντίον του αυτοκινήτου», σελ. 13